4. Het geval van frequenties

Alles gereguleerd: Algemene informatie over frequentiegebruik

Iedereen die geïnteresseerd is in het kopen van een draadloos systeem, zal zich kunnen bezighouden met de vraag welke van de vele frequentiebereiken hij moet kiezen. De afgelopen tien tot twintig jaar hebben moderne technologieën als mobiele communicatie, digitale radio en televisie ons frequentielandschap compleet op zijn kop gezet. Sommige mensen zijn tegenwoordig verbaasd waarom hun oudere radiosysteem wordt verstoord en weten niet eens dat ze misschien niet meer kunnen uitzenden op de frequentie die ze toen hebben gekocht.

Hieronder willen we ingaan op de huidige status, de momenteel beschikbare frequentiebereiken en de verschillen. Hierbij moet worden vermeld dat wij ons uitsluitend beperken tot de situatie in Nederland. Hoewel er enkele parallellen zijn in de Europese omgeving, zijn er helaas ook veel verschillen die buiten het bestek van dit artikel vallen.

Overigens is radiobedrijf in Nederland geregeld in de Telecommunicatiewet. Volgens artikel 55 vereist elk frequentiegebruik een voorafgaande frequentietoewijzing. Gelukkig zijn veel van de voor ons relevante frequentiebereiken vrijgegeven door zogenaamde algemene opdrachten. Deze zijn gratis voor alle gebruikers of beperkt tot bepaalde gebruikersgroepen. Algemene opdrachten zijn altijd tijdelijk, maar dat betekent niet dat ze op termijn niet opnieuw worden verlengd. Helaas is dit niet met zekerheid te voorspellen.

Frequentiebereiken van Draadloze systemen

Frequentieverdelingen

Terug in de toekomst: VHF-Band III, 174 – 230 MHz

Algemene toewijzing: Vfg. 59/2015

De afkorting VHF staat voor "Very High Frequency" en bestrijkt het frequentiebereik van 30 MHz tot 300 MHz. Het voor ons relevante deel III met de frequenties 174 – 230 MHz is in 2015 vrij toegankelijk gemaakt voor het grote publiek. De betrouwbare werking kan echter regionaal worden beïnvloed door digitale radio DAB+. Omdat licenties voor marifoon lange tijd afhankelijk van locatie en tijd slechts beschikbaar waren, zijn analoge systemen tegenwoordig grotendeels van de markt verdwenen. In de digitale professionele sector daarentegen beleeft VHF een kleine renaissance en vertegenwoordigt het een interessant alternatief voor andere frequentiebereiken, vooral vanwege de minder storingsgevoelige digitale technologie.

Momenteel voor professioneel gebruik: 470 – 608 MHz en 614 – 694 MHz

Algemene toewijzing: Vfg. 34/2020

Vanaf hier bewegen we ons in de grote UHF-band (Ultra High Frequency), die het hele bereik van 300 MHz tot 3000 MHz bestrijkt, maar slechts gedeeltelijk voor ons beschikbaar is. Voorheen alleen licentieplichtig, werden de subbereiken 470 - 608 MHz en 614 - 694 MHz in april 2020 vrijgegeven "voor professionele productietoepassingen". Het ontwerp laat ruimte voor interpretatie. Voorbeelden hiervan zijn radioprogrammaproducties, theatervoorstellingen, concerten van professionele muziekgroepen of professionele evenemententechnologiediensten. Maar ook hier hoef je niet per se alleen te werken. De digitale, terrestrische televisie DVB-T2 bevindt zich in hetzelfde spectrum. Welke frequentieblokken (zogenaamde tv-kanalen) bezet of vrij zijn, verschilt sterk van regio tot regio. De reizende gebruiker blijft vaak niet gespaard van een frequentiescan ter plaatse. Niettemin, en ondanks de dubbele toewijzing bij DVB-T2, is dit frequentiebereik, dat ongeveer 200 MHz beslaat, de allereerste keuze voor grotere radio-opstellingen.

Verboden: 753 – 823 MHz

Het spectrum van de 700-frequenties, waarvoor altijd registratie en vergoedingen verschuldigd waren, wordt nu vrijwel universeel gebruikt door LTE 700. Na een smalle beschermingszone ligt LTE 800 er net boven, het gebied is dus grotendeels bezet en laat slechts enkele gaten achter, hoogstwaarschijnlijk tussen 733 en 758 MHz. Afhankelijk van tijd en plaats kunnen delen van deze frequentieband bij het Federaal Netwerkagentschap worden aangevraagd. Vanwege de krappe situatie en de vergunningplicht moet dit spectrum zeker niet als eerste keuze worden gezien, maar hooguit als extra capaciteit bij grote evenementen.

Vrij voor iedereen: 823 – 832 MHz

Algemene toewijzing: Vfg. 2/2015

LTE (Long Term Evolution) is een standaard voor mobiele telefoons waar veel mensen bekend mee zijn. Het vrije frequentiebereik dat de downlink en uplink scheidt, wordt de duplex gap genoemd. Het gat in het LTE 800-bereik begint bij 821 MHz, maar de algemene toewijzing begint pas bij 823 MHz. Afhankelijk van de LTE-omgeving is het raadzaam om enige afstand te laten tot de randen van de frequentieband. In de praktijk kan dit het maximale aantal draadloze systemen dat tegelijkertijd gebruikt kan worden beperken. Het is raadzaam om jezelf uit voorzorg in het midden te plaatsen (ca. 825 - 828 MHz). Samen met de hieronder beschreven bereiken is deze frequentieband ideaal voor privégebruik.

Vrij in heel Europa: 863 – 865 MHz

Algemene toewijzing: Vfg. 107/2018

Vaak aangeduid als de ISM-band (Industrial, Scientific en Medical), is het eigenlijk een zogenaamde SRD-band (Short Range Device). Hoe je het ook wilt noemen, het kan zonder licentie door iedereen in heel Europa worden gebruikt. Terwijl andere frequentiebereiken doorgaans met maximaal 50 mW kunnen worden gebruikt, is het bereik van 863-865 MHz beperkt tot maximaal 10 mW. Voor podiumtoepassingen in de amateursector is dit ruimschoots voldoende, vooral omdat veel instapsystemen ook in andere frequentiebereiken niet sterker zenden. De grotere beperking is de smalle bandbreedte van slechts 2 MHz, afhankelijk van de kwaliteit vormen maximaal vier radiosystemen de limiet. Wij raden dit assortiment alleen aan voor enkel- of dubbelgebruik of als aanvulling op bestaande radiosystemen in andere banden.

Vrij voor iedereen: 1785 – 1805 MHz (1,8 GHz)

Algemene toewijzing: Vfg. 3/2015

De situatie komt in principe overeen met die van de duplex gap 823 – 832 MHz. De 1,8 GHz-band gebruikt de overeenkomstige vrije ruimte in het LTE 1800 mobiele netwerk en is ook vrijgegeven voor elke gebruiker. Als je ‘GHz’ hoort, denk je vaak aan ‘digitaal’. Dat zou zeker ook kunnen, maar eigenlijk zijn er tot nu toe alleen analoge radiosystemen op 1,8 GHz te vinden.

Met zoveel gelijkenis met de 823 – 832 MHz duplex gap, rijst natuurlijk de vraag of een van de twee banden bij een directe vergelijking voor- of nadelen zou hebben. Als bij een locatiegebaseerde toepassing bekend is of er regionale LTE 800 of LTE 1800 bestaat, is het raadzaam de andere band te vermijden. Anders zou een radiosysteem met een lagere frequentie onder dezelfde omstandigheden een iets groter bereik bereiken. Bij twijfel dient daarom de voorkeur te worden gegeven aan de frequentieband 823 – 832 MHz. Als u een rondreizende gebruiker bent en meerdere radioverbindingen tegelijkertijd wilt exploiteren, kunt u deze beter over beide, of in het algemeen over meerdere frequentiebanden verdelen.

Groot bereik: 1,9 GHz (DECT)

Algemene toewijzing: Vfg. 25/2015

Draadloze systemen in de 1,9 GHz-band zijn tot nu toe zelden aangetroffen en zijn uitzonderlijk. Deze uitsluitend digitale systemen maken gebruik van de DECT-standaard (Digital Enhanced Cordless Telecommunications), bekend van vaste thuistelefoons, op de Europese licentievrije frequenties van 1880 – 1900 MHz. Met een toegestaan ​​zendvermogen tot 250 mW zijn ook reikwijdten van meer dan 100 m mogelijk. Eenvoudige bediening, veilige codering en het grote aantal kanalen dat tegelijkertijd kan worden gebruikt, zijn essentieel voor conferenties en spraakoverdrachten waarbij gebruikers zich niet veel met de technologie willen bezighouden. Ook de latency van zo'n 20 ms stoort ons niet. Voor muzikanten is dit echter het knelpunt. Je zult tevergeefs zoeken naar gitaar- en in-earsystemen. Een dergelijk systeem wordt echter ook niet aanbevolen voor zingen. Voor muzikanten geldt: hands-off!

Wereldwijd vrij: 2,4 GHz en 5 GHz (WLAN)

Algemene toewijzing 2,4 GHz: Vfg. 64/2018
Algemene toewijzing 5 GHz: Vfg. 151/2018

Radiosystemen op deze wereldwijde licentievrije WLAN-frequenties worden steeds populairder. De draaggolffrequenties bevinden zich in de 2,4 GHz-band op 2400,0 - 2483,5 GHz, in de 5 GHz-band in tweeën gedeeld op 5150 - 5350 GHz en 5470 - 5725 GHz.

De radiosystemen in deze banden werken uitsluitend digitaal. De technologie is betaalbaar en het geluid is doorgaans hoorbaar superieur aan analoge systemen. Met ca. 3-7 ms zijn de latencies bovendien zo kort dat ze niet meer merkbaar zijn. Het kleine addertje onder het gras: deze frequenties zijn u.a. ook gebruikt voor WLAN, Bluetooth of ZigBee. In principe kan alles hier vonken en daardoor ontwrichten of verstoord worden. De fabrikanten gaan dit probleem tegen met intelligent frequentiebeheer en bijvoorbeeld gelijktijdige transmissie op meerdere vaste of zelfs variabele frequenties. Voor kleine radio-opstellingen in de amateursector werkt dit verrassend goed, zelfs naast bestaande WLAN-systemen. Niettemin: bijna niemand zal deze frequenties gebruiken voor professionele producties, vooral omdat het maximale bereik beheersbaar is. Je kunt rekenen op ongeveer de helft van het bereik en bovendien sterkere isolatie-effecten vergeleken met vergelijkbare systemen in het lagere UHF-bereik.

Samenvattend

Ondanks regionaal verschillende overlays met DAB+, DVB-T2 en de LTE-banden hebben we talloze frequentiebereiken beschikbaar, die nu bijna allemaal zonder licentie kunnen worden gebruikt. De professional zal de voorkeur blijven geven aan frequenties tussen 470 en 694 MHz, desnoods uitbreiden in het VHF-bereik en eventueel speciale frequenties laten toewijzen. De particuliere gebruiker zal kleinere velden aantreffen in de LTE-duplex-gaps en de digitale GHz-banden, die over het algemeen ook een fatsoenlijke radio-opstelling mogelijk maken.

Conclusie

Omdat wij ook niet elke juridische wijziging onmiddellijk opmerken, moet er voor de zekerheid op worden gewezen dat alle informatie in dit hoofdstuk aan verandering onderhevig is. Als u dieper op de zaak wilt ingaan of vragen heeft over individuele frequentietoewijzingen, raden wij u ten zeerste aan contact op te nemen met het Federale Netwerkagentschap (www.bundesnetzagentur.de). Hulp bij de selectie van radiosystemen, praktische tips en algemeen technisch advies kunt u krijgen van onze experts van de PA-afdeling op tel. 09546/9223-35 of per e-mail aan pa@thomann.de.